Các vấn đề thường gặp ở chân trẻ em và cách xử lý
1. Đi khập khiễng (Cà nhắc)
Đi khập khiễng ở trẻ em là tình trạng dáng đi bất thường, không đều, thường do đau hoặc khó chịu ở chân, háng hoặc bàn chân. Tình trạng này có thể xuất hiện đột ngột sau một chấn thương hoặc phát triển dần theo thời gian.
Nguyên nhân
- Chấn thương: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, bao gồm ngã, va chạm mạnh, bong gân, trật khớp, hoặc gãy xương.
- Viêm khớp: Viêm khớp dạng thấp thiếu niên hoặc các bệnh viêm khớp khác có thể gây đau và cứng khớp, dẫn đến đi khập khiễng.
- Nhiễm trùng: Nhiễm trùng xương (viêm tủy xương) hoặc nhiễm trùng khớp (viêm khớp nhiễm trùng) có thể gây đau dữ dội và đi khập khiễng.
- Bệnh lý thần kinh cơ: Các bệnh như bại não hoặc loạn dưỡng cơ có thể ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát cơ bắp và dáng đi.
- Các nguyên nhân khác: Đôi khi, đi khập khiễng có thể do các vấn đề ít gặp hơn như bệnh Legg-Calvé-Perthes (ảnh hưởng đến khớp háng) hoặc trượt đầu trên xương đùi.
Khi nào cần đi khám
- Nếu tình trạng khập khiễng kéo dài hơn 1-2 ngày sau chấn thương.
- Khi trẻ bị đau dữ dội, sưng tấy hoặc bầm tím ở chân.
- Nếu trẻ không thể đi lại hoặc cử động chân bình thường.
- Nếu trẻ có các triệu chứng khác như sốt, mệt mỏi hoặc sụt cân.
Chẩn đoán
- Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra chân, háng và bàn chân của trẻ để tìm các dấu hiệu đau, sưng tấy, bầm tím hoặc biến dạng.
- Chẩn đoán hình ảnh: Bác sĩ có thể chỉ định chụp X-quang để kiểm tra xương háng và chân, hoặc chụp MRI để đánh giá các mô mềm như cơ, dây chằng và sụn.
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện nhiễm trùng hoặc viêm.
2. Chân vòng kiềng
Chân vòng kiềng là tình trạng hai chân cong ra ngoài ở đầu gối khi đứng thẳng, tạo thành hình chữ O. Đây là một tình trạng phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Ở trẻ dưới 6 tháng
- Chân cong nhẹ là bình thường do tư thế trong bụng mẹ. Khi còn trong bụng mẹ, không gian chật hẹp khiến chân trẻ phải co lại. Điều này dẫn đến việc chân có thể bị cong khi mới sinh ra.
- Thường tự điều chỉnh khi bé tập đi. Khi trẻ bắt đầu tập đi và chịu trọng lượng lên chân, chân sẽ dần thẳng ra.
Nguyên nhân khác
- Còi xương (thiếu canxi và vitamin D): Thiếu vitamin D làm xương mềm và yếu, dẫn đến chân bị cong khi chịu trọng lượng.
- Trẻ thừa cân: Trọng lượng cơ thể quá lớn gây áp lực lên xương chân, khiến chân bị cong.
- Tập đi quá sớm: Khi xương chân chưa đủ cứng cáp, việc tập đi sớm có thể gây ra chân vòng kiềng.
Phân biệt
- Còi xương: Cong ở cẳng chân. Điểm cong nhất thường nằm ở dưới, về phía cẳng chân.
- Cong do tư thế: Cong ở đầu gối. Thường là do tư thế nằm trong bụng mẹ, chân cong ở đoạn đầu gối.
Xử lý
- Không cần giày đặc biệt cho trường hợp cong do tư thế. Vì xương chỉ tạm cong nên không cần thiết phải can thiệp bằng giày đặc biệt.
- Tránh để trẻ đi lại quá nhiều. Việc đi lại quá nhiều có thể gây áp lực lên chân, làm chậm quá trình tự điều chỉnh.
- Chỉ cần điều trị chỉnh hình nếu chân cong bất thường. Nếu chân cong nhiều hoặc không cải thiện theo thời gian, cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa chỉnh hình.
3. Dị tật chân bẩm sinh (Chân vẹo)
Dị tật chân bẩm sinh là những bất thường về hình dạng hoặc vị trí của bàn chân xuất hiện từ khi mới sinh ra. Một trong những dị tật thường gặp là chân vẹo.
Phát hiện và điều trị sớm
- Điều trị hiệu quả nhất trong những ngày đầu sau sinh. Việc phát hiện và điều trị sớm có thể giúp cải thiện đáng kể tình trạng dị tật.
Nguyên nhân
- Thế nằm không đúng của thai nhi trong tử cung. Tư thế của thai nhi trong tử cung có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của bàn chân.
Các dạng dị tật
- Bàn chân quặt vào trong (thường gặp nhất). Đây là dị tật phổ biến nhất, khi bàn chân bị xoay vào trong.
- Vẹo trong, vẹo ngoài, vẹo gót (nếu khớp mềm mại thì không đáng lo). Các dị tật này ít nghiêm trọng hơn nếu khớp vẫn mềm mại và cử động được.
Điều trị
- Khó điều trị hơn nếu dị tật cứng, co cơ hoặc trật khớp. Nếu dị tật đã trở nên cứng và có co cơ hoặc trật khớp, việc điều trị sẽ khó khăn hơn.
- Điều trị hiện đại có thể cải thiện hầu hết các trường hợp, nhưng cần thời gian và theo dõi lâu dài (1-2 năm). Các phương pháp điều trị hiện đại như bó bột, nẹp và vật lý trị liệu có thể giúp cải thiện tình trạng dị tật, nhưng cần sự kiên trì và theo dõi sát sao.
4. Chân quặt vào trong/ra ngoài
Đây là tình trạng bàn chân có xu hướng xoay vào trong hoặc ra ngoài khi trẻ đứng hoặc đi.
Ở trẻ mới tập đi
- Bàn chân có xu hướng quay vào trong là bình thường. Khi mới bắt đầu tập đi, cơ và dây chằng của trẻ còn yếu, dẫn đến bàn chân có xu hướng xoay vào trong.
Khi nào cần lo lắng
- Nếu nguyên nhân do khớp gối hoặc khớp háng. Nếu tình trạng này là do các vấn đề ở khớp gối hoặc khớp háng, cần được bác sĩ kiểm tra.
Lưu ý
- Không tự ý sử dụng giày chỉnh hình khi chưa có ý kiến của bác sĩ. Việc sử dụng giày chỉnh hình không đúng cách có thể gây hại cho sự phát triển của chân của trẻ.
5. Bàn chân bẹt
Bàn chân bẹt là tình trạng vòm bàn chân bị xẹp xuống, khiến toàn bộ gan bàn chân tiếp xúc với mặt đất khi đứng.
Nhận biết
- Toàn bộ gan bàn chân tiếp xúc với đất khi đứng, không có hõm. Khi trẻ đứng, không thấy phần hõm ở giữa gan bàn chân.
Lưu ý
- Phần lõm thường hình thành rõ hơn khi trẻ lớn. Vòm bàn chân thường phát triển dần theo thời gian.
- Không nên quá lo lắng hoặc dùng giày đặc biệt khi chưa có chỉ định. Việc can thiệp quá sớm có thể ảnh hưởng đến sự phát triển tự nhiên của bàn chân.
Khuyến khích
- Tập đi chân đất. Đi chân đất giúp tăng cường sức mạnh của cơ và dây chằng ở bàn chân.
- Các trò chơi vận động bàn chân (nhặt vật bằng ngón chân, đi kiễng gót). Các trò chơi này giúp cải thiện sự linh hoạt và sức mạnh của bàn chân.
- Nhảy dây, múa, đạp xe 3 bánh. Các hoạt động này giúp tăng cường sức mạnh của cơ và xương ở chân.
6. Đầu gối đụng nhau
Đầu gối đụng nhau (hay còn gọi là chân chữ X) là tình trạng hai đầu gối chạm vào nhau khi đứng thẳng, trong khi mắt cá chân cách xa nhau.
Đặc điểm
- Chân cong, hai đầu gối chạm vào nhau khi đứng.
- Thường đi kèm với bàn chân bẹt.
Nguyên nhân
- Do cơ bắp và gân, không phải do xương. Tình trạng này thường liên quan đến sự phát triển của cơ và gân ở chân.
Thường tự điều chỉnh
- Thường tự khỏi khi trẻ 2-5 tuổi. Hầu hết trẻ em sẽ tự điều chỉnh tình trạng này khi lớn lên.
Lưu ý
- Không cho trẻ đi bộ đường dài. Đi bộ đường dài có thể gây mỏi chân và khó chịu.
- Cho trẻ đạp xe 3 bánh. Đạp xe giúp tăng cường sức mạnh của cơ và xương ở chân.
Theo dõi
- Đo khoảng cách giữa hai mắt cá chân mỗi 3 tháng. Việc theo dõi giúp đánh giá sự tiến triển của tình trạng này.
Khi nào cần tham khảo ý kiến bác sĩ
- Nếu hai đầu gối chạm nhau và khoảng cách giữa hai mắt cá chân từ 8-10 cm. Nếu khoảng cách này lớn, cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa chỉnh hình để được tư vấn và điều trị phù hợp.
