Bài viết trình bày tổng quan về tình dục, sự hình thành đặc tính tình dục ở người, ảnh hưởng của các yếu tố xã hội và môi trường, cũng như sự phát triển tâm sinh lý ở nam và nữ giới qua các giai đoạn tuổi khác nhau. Đặc biệt nhấn mạnh giai đoạn vị thành niên và những thay đổi về thể chất, tâm lý liên quan đến tình dục.
Tình Dục và Sự Phát Triển Tâm Sinh Lý Nam Nữ
Tình dục là gì?
Tính dục là một phần toàn diện của con người: Tính dục không chỉ đơn thuần là hoạt động giao hợp, mà là một khái niệm rộng lớn bao trùm toàn bộ con người. Nó bao gồm các khía cạnh đặc trưng cho nam và nữ, đàn ông và đàn bà, và liên tục biến đổi theo thời gian.
Tính dục không chỉ là sinh dục: Nó là một trong nhiều hình ảnh của nhân cách con người, gắn liền với những cảm xúc sâu sắc như tình yêu, các giá trị đạo đức, hôn nhân, và niềm hạnh phúc đến từ sự thỏa mãn về thể xác, giải tỏa căng thẳng và tạo sự cân bằng trong cuộc sống. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sức khỏe tình dục là một trạng thái hạnh phúc về thể chất, cảm xúc, tinh thần và xã hội liên quan đến tình dục; nó không chỉ đơn thuần là không có bệnh tật, rối loạn chức năng hoặc ốm yếu.
Ham muốn tình ái là một nhu cầu tự nhiên: Tình dục là một nhu cầu cơ bản của con người, một phần không thể thiếu của cuộc sống và sức khỏe.
Sự hình thành đặc tính tình dục
Bắt nguồn từ bản năng tính dục: Bản năng này là chung cho tất cả các loài vật, là nền tảng cho sự phát triển tình dục ở người.
'Hàng rào' sàng lọc: Các yếu tố như văn hóa, giáo dục, môi trường, xã hội, truyền thống, đạo đức và tôn giáo đan xen nhau, tạo thành một 'màng lọc' hay 'hàng rào' xung quanh bản năng tính dục.
Phát triển thành tình dục bình thường: Nếu bản năng tính dục có thể thích nghi và vượt qua 'hàng rào' này, nó sẽ dần trưởng thành và hình thành một tình dục bình thường, phù hợp với các chuẩn mực xã hội và đạo đức.
Lệch lạc tình dục: Nếu không dung hòa được với các yếu tố trên, bản năng tính dục có thể bị biến đổi và trở nên lệch lạc, dẫn đến rối loạn hành vi và các vấn đề tâm thần. Ví dụ như các hành vi ác dâm (sadism), khổ dâm (masochism), giao hợp với súc vật (bestiality), loạn luân (incest), hoặc đồng tính luyến ái (homosexuality) nếu chúng gây ra đau khổ hoặc ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của người đó.
Tuổi vị thành niên
Giai đoạn chuyển tiếp quan trọng: Tuổi vị thành niên là thời kỳ chuyển tiếp giữa trẻ em và người lớn, một giai đoạn quan trọng trong việc hình thành nhân cách nói chung và nhân cách tình dục nói riêng.
Các yếu tố ảnh hưởng: Các yếu tố xã hội, môi trường, tôn giáo, văn hóa, giáo dục, truyền thống, gia đình và sự phát triển sinh học đều có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển tình dục ở giai đoạn này. Sự chín muồi về mặt sinh học, đặc biệt là sự thay đổi về hormone, cũng đóng vai trò quan trọng.
Sự phát triển ở nữ giới
1 tuổi: Đứng một mình, nói được vài tiếng đơn giản, có khoảng 4-6 răng.
2 tuổi: Có thể chạy, nhận biết được các đồ vật xung quanh, bắt chước hành động của người lớn.
7 tuổi: Bắt đầu tăng cân, có khả năng phân biệt được sự khác biệt giữa mình và người khác giới.
9 tuổi: Đầu vú bắt đầu nhô lên.
11 tuổi: Bắt đầu mọc lông tơ ở vùng háng.
12 tuổi: Vú bắt đầu nở phồng lên, lông háng mọc dài hơn ở hai bên.
12-13 tuổi: Vú và âm hộ phát triển đầy đủ hơn, lông nách bắt đầu xuất hiện.
14 tuổi: Quầng vú nở rộng và có màu hồng, đầu vú thay đổi màu sắc, lông háng mọc đầy đủ, bắt đầu có kinh nguyệt (menarche), dấu hiệu của sự rụng trứng.
21 tuổi: Phát triển đầy đủ các bộ phận sinh dục bên trong và bên ngoài, trưởng thành về mặt tâm lý, có khả năng thụ thai và nuôi con tốt.
49 tuổi: Buồng trứng bắt đầu teo lại và ngừng sản xuất hormone estrogen, dẫn đến các thay đổi như vú xệ, tăng hoặc giảm cân, tóc khô, thời kỳ mãn kinh (menopause) bắt đầu, tăng nguy cơ loãng xương, và giảm ham muốn tình dục.
70 tuổi: Có thể xuất hiện các dấu hiệu nam hóa do sự thay đổi về hormone.
Sự phát triển ở nam giới
1 tuổi: Đứng một mình, nói được vài tiếng đơn giản, có khoảng 4-6 răng.
2 tuổi: Có thể chạy, thích nghịch phá, bắt chước hành động của người lớn, phân biệt được các đồ vật.
7 tuổi: Bắt đầu tăng cân, hiểu biết khá rõ về các đồ vật xung quanh và cơ thể mình.
12 tuổi: Dịch hoàn và dương vật bắt đầu lớn hơn.
13 tuổi: Dương vật có thể cương cứng, dịch hoàn tiết ra hormone testosterone, kích thích sự phát triển của dương vật và mọc lông, chuẩn bị cho các hoạt động sinh lý.
14 tuổi: Tinh trùng trưởng thành, có khả năng xuất tinh.
21 tuổi: Mọc râu, kích thước cơ thể đạt đến mức cao nhất, hoạt động sinh dục chín muồi, trưởng thành về mặt tâm lý, có khuynh hướng xã hội và tinh thần bảo vệ.
50 tuổi: Trở nên lịch lãm, trầm tĩnh hơn, bắt đầu xuất hiện các bệnh mãn tính như tim mạch, tiểu đường.
