Ăn Thịt và Tác Động Đến Môi Trường: 9 Lý Do Cần Suy Ngẫm
Mỗi năm, thế giới tiêu thụ khoảng 230 triệu tấn thịt động vật. Thói quen ăn thịt của chúng ta đang gây ra những áp lực lớn lên môi trường. Dưới đây là 9 lý do cho thấy tác động tiêu cực của việc sản xuất và tiêu thụ thịt đối với hành tinh của chúng ta.
1. Đốt Nóng Hành Tinh
Khí thải từ chăn nuôi
Chúng ta thường chăn nuôi bốn loại chính: gà, bò, cừu và lợn. Tất cả đều đòi hỏi một lượng lớn thức ăn và nước. Quá trình này thải ra khí metan (CH4) và các loại khí khác gây hiệu ứng nhà kính, làm Trái đất nóng lên. Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA), nông nghiệp là nguồn phát thải khí nhà kính lớn, đặc biệt là từ chăn nuôi gia súc nhai lại như bò. Ngoài ra, việc sản xuất và xử lý chất thải từ chăn nuôi cũng tạo ra một lượng lớn khí thải gây ô nhiễm.
Tính toán tác động toàn diện
Bản tường trình 'Cái bóng dài của đàn bò' của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) đã tính toán không chỉ lượng khí metan do bò thải ra, mà còn các loại khí từ chất thải, nhiên liệu vận chuyển thịt, điện bảo quản lạnh, và năng lượng sử dụng trong chế biến và trồng thức ăn gia súc. Các nhà khoa học của Ngân hàng Thế giới còn tăng con số này lên 51% khi tính thêm chi phí sản xuất phân bón và kim loại đóng tàu vận chuyển gia súc. Việc tính toán chính xác ảnh hưởng của chăn nuôi đối với môi trường là một thách thức lớn, nhưng dù con số là 5-10% hay lên đến 50% lượng khí làm Trái đất nóng lên, thì ngành chăn nuôi vẫn là một trong những hoạt động gây hại môi trường lớn nhất của con người.
2. Ngốn Quá Nhiều Đất Đai
Khủng hoảng dinh dưỡng
Mức gia tăng dân số dự kiến thêm 3 tỷ người và mức tiêu thụ thịt toàn cầu tăng gấp đôi trong vòng 40 năm tới đang dẫn đến một cuộc khủng hoảng dinh dưỡng nghiêm trọng. Sản xuất thực phẩm ngày càng chiếm dụng nhiều diện tích đất, trong khi người ăn chay cần ít không gian hơn nhiều so với người ăn thịt. Một gia đình tám người ăn chay ở Bangladesh chỉ cần 1 ha đất canh tác, trong khi một người Mỹ tiêu thụ trung bình 120 kg thịt mỗi năm cần tới 20 ha đất!
Hiệu suất sử dụng đất
Gần 30% diện tích đất không bị đóng băng trên Trái đất được sử dụng để chăn nuôi bò hoặc trồng cỏ làm thức ăn cho chúng. Trong khi đó, hàng tỷ người trên thế giới đang phải đối mặt với nạn đói. Các nhà khoa học tại Đại học Cornell (Mỹ) đã tính toán rằng năm 1997, diện tích trồng rau, lúa mì, hoa quả, khoai tây và đậu nành trên toàn nước Mỹ chỉ chiếm 13 triệu hécta, trong khi diện tích chăn nuôi bò lên tới 302 triệu hécta. Hiệu suất chuyển đổi thức ăn thành sản phẩm của súc vật chăn nuôi đại trà quá thấp. Để sản xuất 1 kg thịt gia cầm vỗ béo cần trung bình 3,4 kg thức ăn, nhưng để có 1 kg thịt lợn nuôi bình thường cần tới 8,4 kg thức ăn.
Giải pháp tiềm năng
Nếu sử dụng số ngũ cốc phương Tây dùng để chăn nuôi gia súc để chế biến thức ăn cho con người, có thể nuôi sống số nhân loại lớn hơn hai lần so với hiện nay. Tại các vùng lãnh thổ nghèo, đặc biệt là những vùng khô cằn, động vật có sừng đóng vai trò trung tâm của cuộc sống và nền văn hóa, thường là nguồn sống và tài sản đối với hàng triệu dân chăn thả. Hình thức nuôi thả động vật thân thiện với môi trường và năng suất cao hơn so với phương pháp chăn nuôi công nghiệp.
3. Tiêu Thụ Quá Nhiều Nước Ngọt
Lượng nước tiêu thụ
Khi ăn bít tết bò hay gà rán, chúng ta đồng thời tiêu thụ một lượng nước lớn mà những con vật đã sử dụng để tồn tại. GS. John Robbins đã tính toán rằng để sản xuất 1 kg khoai tây, lúa mì, ngô và gạo cần tương ứng 120, 216, 336 và 450 lít nước. Tuy nhiên, để sản xuất 1 kg thịt bò, cần tới trên 18.000 lít nước. Để có 1 lít sữa bò cần 1.000 lít nước.
Áp lực lên nguồn nước
Ngành chăn nuôi gia súc hiện sử dụng tới 70% dự trữ nước ngọt dành cho con người, gây ra sự cạnh tranh nguồn nước với các thành phố. Nhu cầu tiêu thụ thịt gia tăng sẽ làm cạn kiệt nguồn nước ngọt cho cả sản xuất và sinh hoạt. Các quốc gia giàu có nhưng thiếu nước ngọt như Ả Rập Saudi, Libya, các nước vùng Vịnh Ba Tư và Nam Phi đang tìm cách sản xuất thực phẩm tại các quốc gia nghèo hơn để bảo vệ nguồn nước của mình. Họ mua hoặc thuê hàng triệu ha đất ở Ethiopia và nhiều quốc gia khác, giúp tiết kiệm nước ngọt trong nước.
Phá rừng và hệ lụy
Việc chặt phá rừng trên quy mô toàn cầu kéo dài hơn 30 năm không chỉ để khai thác gỗ, mà chủ yếu để lấy diện tích chăn nuôi bò, trồng đậu nành và cọ lấy dầu. Tổ chức môi trường Friends of the Earth đánh giá rằng mỗi năm thế giới tàn phá khoảng 6 triệu hecta rừng (tương đương diện tích nước Lithuania) vì mục đích phát triển trồng trọt và chăn nuôi.
4. Làm Ô Nhiễm Đất Đai
Chất thải từ trang trại
Nông nghiệp và chăn nuôi công nghiệp đang chiếm ưu thế tại các quốc gia phương Tây. Một trang trại đơn lẻ có thể thải ra lượng chất thải tương đương một thành phố. Trung bình, mỗi kg thịt bò ăn được, con bò đã thải ra môi trường tối thiểu 40 kg chất thải rắn. Nếu hàng ngàn con bò nuôi trên diện tích hạn chế, hiệu ứng sẽ rất kinh khủng.
Tác động của chất thải
Phân động vật thường được đổ vào những bể chứa khổng lồ, nhưng chúng thường bị vỡ hoặc rò rỉ, làm ô nhiễm nước ngầm và các dòng sông bởi nitơ, photpho và nhiều chất độc hại khác. Mỗi năm có hàng chục ngàn kilômét sông ngòi tại Mỹ, châu Âu và châu Á bị ô nhiễm do chăn nuôi.
Ví dụ điển hình
Một vết nứt bể chứa rò rỉ hàng triệu lít chất thải từ trại nuôi lợn lớn ở Bắc Carolina (Mỹ) năm 1995 đã giết chết hàng triệu con cá và làm tê liệt trang trại nuôi tôm diện tích 364.000 ha mặt nước biển.
5. Ô Nhiễm Các Đại Dương
'Vùng chết' ở đại dương
Vụ tràn dầu ở Vịnh Mexico năm 2010 không phải là thảm họa môi trường duy nhất tại vùng này. Từ 13.000 đến 20.000 km vuông diện tích mặt biển và cửa sông Mississippi đã bị coi là 'vùng chết' do phân động vật, nitơ, phân hóa học và các yếu tố độc hại khác thải ra từ các trang trại chăn nuôi. Các chất ô nhiễm này đã lấy hết oxy của các cơ thể sống khác.
Tình trạng toàn cầu
Từ bờ biển Bắc Âu đến vùng biển Đông Nam Á, giới khoa học đã nhận dạng được gần 400 vùng biển chết với diện tích từ 1 đến 70.000 km vuông. Chăn nuôi không phải là thủ phạm duy nhất, nhưng chắc chắn là một trong số những nguyên nhân nghiêm trọng nhất.
6. Ô Nhiễm Không Khí
Khí thải độc hại
Tất cả những ai sống gần trang trại chăn nuôi lớn đều biết bầu không khí tại khu vực đó khó chịu như thế nào. Ngoài các chất gây hiệu ứng nhà kính như metan và khí carbon dioxide, đàn bò và lợn còn thải ra nhiều khí độc hại khác. Chỉ riêng tại Mỹ, đàn bò và canh tác ngũ cốc làm thức ăn gia súc đã sử dụng 37% tổng số thuốc bảo vệ thực vật và một nửa số thuốc kháng sinh sản xuất tại quốc gia này, cũng như thải một phần ba lượng nitơ và photpho vào nguồn nước. Các trang trại nuôi bò tạo ra gần hai phần ba lượng amoniac tổng hợp (nhân tố chính tạo mưa axit).
7. Đầu Độc Con Người
Mầm bệnh trong chất thải
Chất thải động vật chăn nuôi chứa nhiều mầm bệnh, trong đó có khuẩn salmonella, vi trùng E. Coli và nhiều vi trùng gây bệnh khác có thể xâm nhập vào cơ thể con người.
Lạm dụng kháng sinh
Mỗi năm người ta trộn hàng tấn thuốc kháng sinh vào thức ăn gia súc, làm xuất hiện nhiều loài vi trùng nhờn thuốc kháng sinh, gây khó khăn trong nỗ lực điều trị bệnh ở con người. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), việc sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự gia tăng của các vi khuẩn kháng thuốc.
8. Gây Cạn Kiệt Dự Trữ Dầu Lửa Thế Giới
Sự phụ thuộc vào dầu mỏ
Ngành công nghiệp chăn nuôi ở các quốc gia phương Tây phát triển dựa vào dầu lửa. Vì thế, năm 2008, khi giá nhiên liệu đột ngột tăng vọt, tại 23 quốc gia đã xảy ra bạo động vì lý do tăng giá các mặt hàng thực phẩm. Theo một số nghiên cứu tại Mỹ, ngành chăn nuôi đã tiêu thụ một phần ba tổng sản lượng các nguồn nhiên liệu hóa thạch hàng năm của đất nước.
