HIV/AIDS: Hiểu rõ để phòng tránh
HIV và AIDS là gì?
Khi tạo ra loài người, Thượng Đế đã ban cho chúng ta một hệ thống miễn dịch để chống lại bệnh tật. Nhưng hệ thống này đôi khi bị suy yếu, dẫn đến tình trạng liệt kháng. HIV/AIDS là một trong những trường hợp liệt kháng nguy hiểm nhất.
- HIV (Human Immunodeficiency Virus) - Virus gây suy giảm miễn dịch ở người:
- HIV là một loại virus tấn công và phá hủy các tế bào bạch cầu T4, là những tế bào quan trọng của hệ miễn dịch. Khi tế bào T4 bị phá hủy, cơ thể mất dần khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh. (Nguồn: Bộ Y Tế)
- AIDS (Acquired Immuno Deficiency Syndrome) - Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải:
- AIDS là giai đoạn cuối của nhiễm HIV, khi hệ miễn dịch suy yếu nghiêm trọng, cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội và ung thư. (Nguồn: Bộ Y Tế)
Đường lây truyền của HIV
HIV không lây lan dễ dàng như các bệnh truyền nhiễm khác. Nó chỉ lây truyền qua một số con đường nhất định:
- Các chất dịch cơ thể chứa HIV:
- Máu
- Tinh dịch
- Dịch âm đạo
- Sữa mẹ
- Nước tủy sống, chất lỏng trong khớp xương, nước ối (ít gặp).
- Các đường lây truyền chính:
- Quan hệ tình dục không an toàn: * Quan hệ tình dục qua đường âm đạo, hậu môn hoặc bằng miệng mà không sử dụng bao cao su đều có nguy cơ lây nhiễm HIV. Nguy cơ cao nhất là quan hệ qua đường hậu môn. (Nguồn: CDC)
- Dùng chung kim tiêm: * Sử dụng chung kim tiêm, bơm tiêm hoặc các dụng cụ tiêm chích khác với người nhiễm HIV là một con đường lây truyền rất hiệu quả. (Nguồn: NIH)
- Mẹ truyền sang con: * Phụ nữ mang thai nhiễm HIV có thể truyền virus cho con trong quá trình mang thai, khi sinh hoặc khi cho con bú. Tuy nhiên, việc điều trị bằng thuốc kháng virus có thể giảm đáng kể nguy cơ này. (Nguồn: WHO)
Các con đường không lây truyền HIV
HIV không lây truyền qua các hoạt động hàng ngày thông thường:
- Hôn xã giao, ôm, bắt tay: * Không có nguy cơ lây nhiễm HIV qua các tiếp xúc thông thường như hôn xã giao, ôm hoặc bắt tay. (Nguồn: UNAIDS)
- Dùng chung đồ dùng cá nhân (ly, bát, bồn cầu): * HIV không sống lâu ngoài cơ thể và không lây truyền qua việc dùng chung đồ dùng cá nhân. (Nguồn: NIAID)
- Muỗi đốt: * Muỗi không truyền HIV. Khi muỗi đốt, chúng hút máu chứ không bơm máu từ người này sang người khác. (Nguồn: WHO)
- Tiếp xúc thông thường: * Không có nguy cơ lây nhiễm HIV khi tiếp xúc thông thường như làm việc, học tập hoặc sống chung với người nhiễm HIV.
Các biện pháp phòng ngừa HIV
Phòng ngừa là cách tốt nhất để ngăn chặn sự lây lan của HIV:
- Quan hệ tình dục an toàn: * Sử dụng bao cao su đúng cách trong mỗi lần quan hệ tình dục. Bao cao su giúp ngăn chặn sự tiếp xúc với các chất dịch cơ thể có chứa HIV. (Nguồn: CDC)
- Không dùng chung kim tiêm: * Không dùng chung kim tiêm, bơm tiêm hoặc các dụng cụ tiêm chích khác. Nếu sử dụng ma túy, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ để cai nghiện. (Nguồn: NIDA)
- Xét nghiệm HIV: * Xét nghiệm HIV thường xuyên, đặc biệt nếu bạn có nguy cơ cao. Xét nghiệm sớm giúp bạn biết tình trạng nhiễm bệnh và điều trị kịp thời. (Nguồn: Bộ Y Tế)
- Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP): * Sử dụng thuốc kháng virus hàng ngày để giảm nguy cơ nhiễm HIV. PrEP được khuyến cáo cho những người có nguy cơ cao nhiễm HIV. (Nguồn: CDC)
- Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm (PEP): * Sử dụng thuốc kháng virus trong vòng 72 giờ sau khi có nguy cơ phơi nhiễm HIV. PEP có thể giúp ngăn chặn virus xâm nhập vào cơ thể. (Nguồn: Bộ Y Tế)
- Phụ nữ mang thai nhiễm HIV: * Tuân thủ điều trị bằng thuốc kháng virus để giảm nguy cơ lây truyền cho con. Việc điều trị có thể giảm nguy cơ lây truyền xuống dưới 1%. (Nguồn: WHO)
Xét nghiệm HIV
Xét nghiệm HIV là cách duy nhất để biết bạn có bị nhiễm HIV hay không:
- Thời điểm xét nghiệm: * Nên xét nghiệm sau 3 tháng kể từ khi có hành vi nguy cơ. Đây là khoảng thời gian cần thiết để cơ thể sản xuất đủ kháng thể để xét nghiệm có thể phát hiện. (Nguồn: Bộ Y Tế)
- Các loại xét nghiệm: * Xét nghiệm kháng thể: Xét nghiệm này tìm kiếm kháng thể kháng HIV trong máu hoặc nước bọt. * Xét nghiệm tìm virus: Xét nghiệm này tìm kiếm virus HIV trực tiếp trong máu. Xét nghiệm này có thể phát hiện HIV sớm hơn xét nghiệm kháng thể. (Nguồn: NIH)
- Địa điểm xét nghiệm: * Cơ sở y tế công lập và tư nhân * Phòng khám bác sĩ tư * Sử dụng bộ xét nghiệm tại nhà (home test kits) (Nguồn: FDA)
Các câu hỏi thường gặp
- Hôn có lây HIV không? * Nguy cơ rất thấp, trừ khi cả hai người đều có vết thương hở trong miệng và có sự trao đổi máu. (Nguồn: CDC)
- Làm tình bằng miệng có lây HIV không? * Có thể lây nếu có tiếp xúc với máu hoặc dịch tiết âm đạo/tinh dịch. Sử dụng bao cao su hoặc màng chắn miệng có thể giảm nguy cơ. (Nguồn: Avert)
- Nhân viên y tế có nguy cơ lây HIV không? * Nguy cơ thấp nếu tuân thủ các biện pháp phòng ngừa như đeo găng tay, khẩu trang và sử dụng các thiết bị bảo hộ khác. (Nguồn: OSHA)
- Muỗi đốt có lây HIV không? * Không. Muỗi không truyền HIV. (Nguồn: WHO)
Kết luận
Phòng ngừa HIV là trách nhiệm của mỗi cá nhân và toàn xã hội. Hiểu rõ về HIV/AIDS, các đường lây truyền và các biện pháp phòng ngừa là chìa khóa để bảo vệ bản thân và cộng đồng.
”Bệnh AIDS đòi hỏi một hành động cấp kỳ…Bệnh sẽ tồn tại với ta vào vài thế hệ nữa. Vì thế mọi chính quyền đều cần có một kế hoạch trường kỳ để phòng ngừa và điều trị”. (Peter Piyat, chuyên gia về HIV/AIDS)
Cập nhật thông tin và kiến thức về HIV/AIDS thường xuyên từ các nguồn tin cậy như Bộ Y Tế, WHO, CDC để có những hành động đúng đắn và kịp thời.
