'Chung Sống Hòa Bình' Với Bệnh Tiểu Đường
Tiểu đường là một bệnh mạn tính mà chúng ta có thể kiểm soát được, nhưng không thể chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, người bệnh hoàn toàn có thể sống một cuộc sống bình thường.
Insulin và Vai Trò Quan Trọng
Insulin: Chìa khóa mở cửa tế bào
Insulin đóng vai trò then chốt trong việc điều hòa đường huyết. Hormone này do tế bào beta (β) nằm trong tuyến tụy sản xuất. Khi chúng ta ăn, tuyến tụy sẽ giải phóng một lượng nhỏ insulin để chuẩn bị cho việc tiêu hóa thức ăn. Đồng thời, tuyến tụy cũng bắt đầu quá trình sản xuất insulin mới để đáp ứng với lượng đường (glucose) sẽ xuất hiện trong máu sau đó.
Các bác sĩ thường ví insulin như một chiếc chìa khóa, vì nó có vai trò 'mở cửa' các tế bào trong cơ thể. Trên bề mặt tế bào có các thụ thể, và khi insulin gắn vào các thụ thể này, nó kích hoạt một loạt các phản ứng sinh hóa, cho phép glucose từ máu đi vào bên trong tế bào. Glucose chính là 'nhiên liệu' cần thiết để tế bào hoạt động và thực hiện các chức năng của mình.
Khi tế bào 'bị bỏ đói'
Ở một số người, tuyến tụy không sản xuất đủ insulin. Khi đó, glucose không thể vào tế bào mà tích tụ lại trong máu, gây ra tình trạng tăng đường huyết. Ở những người khác, tuyến tụy có thể sản xuất đủ insulin, nhưng vì một lý do nào đó (hiện khoa học vẫn đang tiếp tục nghiên cứu), insulin không thể 'mở cửa' tế bào một cách hiệu quả. Tình trạng này được gọi là kháng insulin.
Khi tế bào không nhận đủ glucose, chúng sẽ 'đói' năng lượng và không thể hoạt động bình thường, thậm chí có thể chết. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với các tế bào tim. Nếu tế bào tim không được cung cấp đủ năng lượng, 'cỗ máy bơm sự sống' của cơ thể sẽ bị suy yếu.
Kháng insulin là nguyên nhân chính gây ra bệnh tiểu đường type 2. Theo thống kê, tiểu đường type 2 chiếm đến 90% tổng số ca bệnh tiểu đường.
Phòng Ngừa và Phát Hiện Tiểu Đường
Kiểm tra đường huyết định kỳ
Để phòng ngừa và phát hiện sớm bệnh tiểu đường, bạn nên kiểm tra đường huyết định kỳ ít nhất 3 năm một lần. Việc kiểm tra này đặc biệt quan trọng đối với những người có các yếu tố nguy cơ cao, chẳng hạn như:
- Tiền sử gia đình có người mắc tiểu đường
- Thừa cân, béo phì
- Ít vận động thể chất
- Cao huyết áp
- Rối loạn lipid máu
- Tiền sử mắc tiểu đường thai kỳ
Xét nghiệm đường huyết thường được thực hiện vào lúc đói, tức là sau khi bạn đã nhịn ăn ít nhất 8 tiếng. Chỉ số đường huyết bình thường (lúc đói) thường dao động từ 60 đến 100 mg/dL (hoặc 3.3 đến 5.6 mmol/L).
Nếu kết quả xét nghiệm của bạn cao hơn mức bình thường, điều đó không có nghĩa là bạn đã mắc bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và thực hiện thêm các xét nghiệm cần thiết.
Các xét nghiệm chẩn đoán
Bác sĩ có thể chỉ định bạn thực hiện thêm các xét nghiệm khác để chẩn đoán xác định bệnh tiểu đường, chẳng hạn như:
- Nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống (OGTT): Bạn sẽ được yêu cầu uống một dung dịch chứa đường, sau đó đường huyết của bạn sẽ được đo sau 2 giờ. Nếu đường huyết sau 2 giờ lớn hơn hoặc bằng 200 mg/dL (11.1 mmol/L), bạn có thể được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường.
- Xét nghiệm HbA1c: Xét nghiệm này cho biết mức đường huyết trung bình của bạn trong vòng 2-3 tháng gần đây. HbA1c lớn hơn hoặc bằng 6.5% thường được sử dụng để chẩn đoán bệnh tiểu đường.
Điều Trị và Kiểm Soát Tiểu Đường
Các phương pháp điều trị
Việc điều trị tiểu đường nhằm mục đích kiểm soát đường huyết ở mức ổn định và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra, chẳng hạn như:
- Bệnh tim mạch
- Bệnh thận
- Bệnh thần kinh
- Bệnh võng mạc (gây mù lòa)
- Loét bàn chân (có thể dẫn đến cắt cụt chi)
Các phương pháp điều trị tiểu đường bao gồm:
- Thay đổi lối sống: Chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên là nền tảng của việc điều trị tiểu đường.
- Thuốc uống: Có nhiều loại thuốc uống khác nhau có thể giúp giảm kháng insulin, kích thích tuyến tụy sản xuất insulin, hoặc làm chậm quá trình hấp thu đường từ ruột.
- Insulin: Đối với những người bị tiểu đường type 1 (tuyến tụy không sản xuất insulin) hoặc những người bị tiểu đường type 2 không đáp ứng với thuốc uống, việc tiêm insulin là cần thiết để kiểm soát đường huyết.
Thay đổi lối sống
Thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường type 2. Dưới đây là một số lời khuyên:
- Chế độ ăn uống:
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc.
- Hạn chế đồ ngọt, đồ ăn chế biến sẵn, đồ uống có đường và chất béo bão hòa.
- Ăn các bữa ăn nhỏ, thường xuyên trong ngày.
- Tập thể dục:
- Đặt mục tiêu tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần, chẳng hạn như đi bộ nhanh, chạy bộ, bơi lội hoặc đạp xe.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu một chương trình tập thể dục mới.
- Bỏ hút thuốc lá:
- Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và các biến chứng khác của bệnh tiểu đường.
- Hạn chế rượu bia:
- Uống quá nhiều rượu bia có thể làm tăng đường huyết và gây ra các vấn đề sức khỏe khác.
Các Dấu Hiệu Cảnh Báo Tiểu Đường
Triệu chứng cần lưu ý
Bạn nên đi khám bác sĩ ngay nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào sau đây:
- Khát nước dữ dội và đi tiểu nhiều lần, đặc biệt là vào ban đêm.
- Sụt cân không rõ nguyên nhân.
- Nhìn mờ.
- Cảm thấy mệt mỏi và suy nhược.
- Vết thương lâu lành và dễ bị bầm tím.
- Thường xuyên bị nhiễm trùng da, nướu răng hoặc bàng quang.
- Da khô và ngứa.
- Ở nam giới: rối loạn cương dương.
- Ở nữ giới: nhiễm trùng âm đạo mãn tính.
Nguyên Nhân Gây Bệnh Tiểu Đường
Tiểu đường type 1
Tiểu đường type 1 xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể tấn công và phá hủy các tế bào beta trong tuyến tụy, là những tế bào sản xuất insulin. Nguyên nhân chính xác của tình trạng này vẫn chưa được biết rõ, nhưng có thể liên quan đến:
- Yếu tố di truyền: Nếu bạn có người thân mắc bệnh tiểu đường type 1, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Nhiễm virus: Một số loại virus có thể kích hoạt hệ miễn dịch tấn công các tế bào beta.
Tiểu đường type 1 thường được chẩn đoán ở trẻ em và thanh thiếu niên, vì vậy nó còn được gọi là 'tiểu đường vị thành niên'.
Tiểu đường type 2
Tiểu đường type 2 thường phát triển ở người lớn, đặc biệt là những người thừa cân, béo phì và ít vận động thể chất. Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm:
- Tuổi tác: Nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2 tăng lên khi bạn già đi.
- Tiền sử gia đình: Nếu bạn có người thân mắc bệnh tiểu đường type 2, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Chủng tộc: Một số chủng tộc, chẳng hạn như người Mỹ gốc Phi, người Mỹ Latinh và người Mỹ bản địa, có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2 cao hơn.
- Tiền sử mắc tiểu đường thai kỳ: Nếu bạn đã mắc bệnh tiểu đường trong khi mang thai, bạn có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2 cao hơn sau này.
Lối sống không lành mạnh, chẳng hạn như ăn nhiều chất béo và đường, ít vận động thể chất, có thể dẫn đến kháng insulin, một tình trạng trong đó các tế bào của cơ thể không đáp ứng đúng cách với insulin. Điều này có thể dẫn đến tăng đường huyết và cuối cùng là bệnh tiểu đường type 2.
Theo Dương Hòa Tri Thức Trẻ
