Quá trình phát sinh bệnh
Hiểu về cách bệnh phát sinh giúp chúng ta nhận diện và điều trị hiệu quả. Bệnh phát sinh khi mất cân bằng giữa âm và dương.
Thiên Thắng và Thiên Suy
- Thiên Thắng: Khi dương quá mạnh sẽ gây ra triệu chứng nhiệt như sốt, tiểu đỏ. Ngược lại, khi âm thắng quá mạnh sẽ dễ xuất hiện chứng hàn như lạnh, tiêu chảy.
- Thiên Suy: Là tình trạng suy yếu của dương hoặc âm. Dương suy thường gặp ở người già, gây lạnh, giảm hưng phấn. Âm suy gây ra mất nước, triệu chứng nội nhiệt như khát nước, họng khô.
Nhiệt có thể biến thành hàn và ngược lại khi mất cân bằng kéo dài, ví dụ như sốt cao dài ngày có thể dẫn đến mất nước, hàn quá hóa nhiệt khi tiêu chảy kéo dài gây nhiễm độc thần kinh.
Hư chứng và Thực chứng
Bệnh có thể xuất phát từ dư thừa hoặc thiếu hụt âm dương.
- Các nguyên nhân gây sốt: Sốt có thể do dương hỏa vượng (hưng phấn) hoặc âm hỏa suy (mất cân bằng ức chế). Trong thực tế, cả hai đều gây nên sốt nhưng với nguyên nhân khác nhau.
- Đối chiếu triệu chứng với nguyên nhân: Cần nhìn sâu vào các triệu chứng để điều chỉnh. Ví dụ, âm vượng làm dương suy cần giảm âm, âm suy làm dương vượng cần bổ âm. Tương tự đối với dương vượng gây âm suy cần giảm dương và dương suy gây âm vượng cần bổ dương.
Âm Dương thực giả
Hiện có nhiều hội chứng thể hiện triệu chứng đối lập do âm dương cực đoan, nếu không xác định chính xác dễ dẫn tới điều trị sai lầm.
- Dương cực tựa âm: Do nhiệt độc trong cơ thể làm người lạnh, hôn mê như âm chứng nhưng da mặt vẫn tươi. Dùng thuốc hàn để trị liệu.
- Âm cực tựa Dương: Hàn tới mức cực đẩy dương ra ngoài, gây nóng bên trong nhưng lại thích đắp ấm. Cần dùng thuốc nhiệt để trị liệu.
Âm Thăng Dương Giáng
- Huyết: Thuộc âm, cần đi lên. Khi âm hư, huyết không lên được gây chóng mặt, hoa mắt. Cần bổ âm để khắc phục.
- Khí: Thuộc dương, cần đi xuống. Khi khí không đi xuống mà đi lên, gây chứng hen suyễn, khó thở. Cần điều chỉnh khí để khắc phục.
