Nghẹn (Choking) do Dị Vật: Cách Nhận Biết và Xử Lý
Nghẹn xảy ra khi có vật lạ mắc kẹt trong cổ họng, gây tắc nghẽn đường thở. Tình trạng này có thể dẫn đến thiếu oxy lên não và gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.
Nguyên nhân gây nghẹn
- Vật thể lạ: Thức ăn, đồ chơi nhỏ, hoặc bất cứ vật gì có thể lọt vào đường thở.
- Ở người lớn: Thường do ăn quá nhanh, nhai không kỹ, nuốt vội vàng, hoặc vừa ăn vừa nói cười. Uống rượu bia cũng làm tăng nguy cơ nghẹn do làm giảm phản xạ bảo vệ đường thở.
- Ở trẻ em: Trẻ nhỏ có xu hướng khám phá thế giới bằng miệng, dễ nuốt phải các vật nhỏ như đồ chơi, viên bi, cúc áo, hoặc các loại thức ăn có kích thước không phù hợp. Các loại kẹo cứng, đặc biệt là kẹo làm bằng mật đường, cũng là một nguy cơ gây nghẹn thường gặp ở trẻ.
Dấu hiệu nhận biết
Khi bị nghẹn, nạn nhân có thể xuất hiện các dấu hiệu sau:
- Khó thở, khó nói: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy đường thở bị tắc nghẽn.
- Ho yếu hoặc không ho được: Phản xạ ho là một cơ chế tự nhiên để đẩy dị vật ra ngoài, nhưng khi bị nghẹn, nạn nhân có thể không ho được hoặc ho rất yếu.
- Da tái xanh (cyanosis): Do thiếu oxy, da, môi và móng tay có thể chuyển sang màu xanh tím.
- Ra hiệu bằng cử chỉ: Nạn nhân thường ôm lấy cổ hoặc chỉ tay vào họng để báo hiệu rằng họ đang bị nghẹn.
- Mất ý thức: Trong trường hợp nghiêm trọng, nạn nhân có thể bị ngất do thiếu oxy lên não.
Xử trí khi bị nghẹn
Mục tiêu
- Nhanh chóng loại bỏ dị vật khỏi đường thở.
- Phục hồi nhịp thở bình thường cho nạn nhân.
Đối với người lớn
Khi gặp một người lớn bị nghẹn, hãy thực hiện các bước sau:
- Trấn an: Giữ nạn nhân bình tĩnh và trấn an họ rằng bạn sẽ giúp đỡ. Sự hoảng loạn có thể làm tình trạng trở nên tồi tệ hơn.
- Khuyến khích ho: Nếu nạn nhân vẫn còn khả năng ho, hãy khuyến khích họ ho mạnh để đẩy dị vật ra ngoài.
- Vỗ lưng: Nếu nạn nhân không thể ho hoặc ho không hiệu quả, hãy thực hiện các bước sau:
- Đứng phía sau nạn nhân, vòng tay qua bụng họ.
- Gập người nạn nhân về phía trước để đầu thấp hơn ngực.
- Vỗ mạnh 5 lần vào giữa hai xương bả vai bằng gót bàn tay.
- Ấn bụng (Nghiệm pháp Heimlich): Nếu vỗ lưng không hiệu quả, hãy thực hiện nghiệm pháp Heimlich:
- Đứng phía sau nạn nhân, vòng tay qua bụng họ.
- Nắm chặt một tay thành nắm đấm, đặt mặt ngón cái vào bụng nạn nhân, ngay trên rốn và dưới xương ức.
- Dùng tay còn lại nắm lấy nắm đấm, ấn mạnh và nhanh vào bụng theo hướng từ dưới lên trên.
- Thực hiện 5 lần ấn bụng.
- Lặp lại: Luân phiên thực hiện 5 lần vỗ lưng và 5 lần ấn bụng cho đến khi dị vật được đẩy ra hoặc nạn nhân mất ý thức.
Đối với trẻ em
Khi trẻ bị nghẹn, cách xử trí có một số khác biệt so với người lớn:
- Đánh giá tình trạng: Xác định xem trẻ có thể ho, khóc hoặc nói được không. Nếu trẻ vẫn còn khả năng này, hãy khuyến khích trẻ ho mạnh.
- Vỗ lưng: Nếu trẻ không thể ho hoặc ho không hiệu quả:
- Với trẻ sơ sinh (dưới 1 tuổi): Đặt trẻ nằm sấp dọc theo cẳng tay của bạn, giữ chặt đầu và cổ trẻ bằng tay. Để đầu trẻ thấp hơn thân mình. Vỗ nhẹ 5 lần vào giữa hai xương bả vai của trẻ bằng gót bàn tay.
- Với trẻ lớn hơn: Đặt trẻ nằm sấp trên đùi của bạn, đầu chúc xuống. Vỗ nhẹ 5 lần vào giữa hai xương bả vai của trẻ.
- Ép ngực: Nếu vỗ lưng không hiệu quả:
- Với trẻ sơ sinh: Lật trẻ nằm ngửa dọc theo cẳng tay của bạn, giữ chặt đầu và cổ trẻ. Đặt hai ngón tay lên giữa xương ức của trẻ, ngay dưới núm vú. Ấn mạnh 5 lần vào ngực trẻ.
- Với trẻ lớn hơn: Đứng hoặc quỳ phía sau trẻ. Vòng tay qua ngực trẻ, đặt một tay thành nắm đấm lên giữa xương ức, tay còn lại nắm lấy nắm đấm. Ấn mạnh 5 lần vào ngực trẻ.
- Lặp lại: Luân phiên thực hiện vỗ lưng và ép ngực cho đến khi dị vật được đẩy ra hoặc trẻ mất ý thức.
Lưu ý quan trọng:
- Không ấn bụng (nghiệm pháp Heimlich) cho trẻ sơ sinh dưới 1 tuổi.
- Nếu bạn không được đào tạo về cách thực hiện ép ngực cho trẻ lớn hơn, hãy chỉ thực hiện vỗ lưng.
- Gọi cấp cứu ngay lập tức nếu dị vật không được loại bỏ hoặc trẻ mất ý thức.
Đối với nạn nhân bất tỉnh
Khi nạn nhân bị nghẹn đã mất ý thức, hãy thực hiện các bước sau:
- Gọi cấp cứu 115: Yêu cầu hỗ trợ y tế khẩn cấp.
- Kiểm tra đường thở: Mở miệng nạn nhân và kiểm tra xem có dị vật nào trong miệng không. Nếu thấy dị vật, hãy cố gắng lấy nó ra bằng tay.
- Thực hiện hô hấp nhân tạo (CPR): Nếu nạn nhân không thở, hãy bắt đầu hô hấp nhân tạo:
- Đặt nạn nhân nằm ngửa trên mặt phẳng cứng.
- Nghiêng đầu nạn nhân ra sau và nâng cằm lên để mở đường thở.
- Bịt mũi nạn nhân và thổi hai hơi vào miệng nạn nhân, mỗi hơi kéo dài khoảng 1 giây. Quan sát xem ngực nạn nhân có nâng lên không.
- Thực hiện ép tim ngoài lồng ngực: Đặt gót bàn tay lên giữa xương ức của nạn nhân, đặt bàn tay còn lại lên trên. Ấn mạnh xuống ngực khoảng 5-6 cm với tần số 100-120 lần/phút.
- Luân phiên thực hiện 30 lần ép tim và 2 lần thổi ngạt cho đến khi có nhân viên y tế đến hoặc nạn nhân có dấu hiệu hồi phục.
- Tiếp tục theo dõi: Ngay cả khi nạn nhân đã tỉnh lại, hãy tiếp tục theo dõi tình trạng của họ cho đến khi nhân viên y tế đến. Có thể có những biến chứng muộn sau khi bị nghẹn, chẳng hạn như viêm phổi hít.
Lưu ý:
- Việc xử trí nghẹn đúng cách và kịp thời có thể cứu sống nạn nhân. Hãy trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để đối phó với tình huống này.
- Nếu bạn không chắc chắn về cách xử trí, hãy gọi cấp cứu 115 ngay lập tức và làm theo hướng dẫn của nhân viên y tế.
Tham khảo thêm thông tin từ Bộ Y Tế và các tài liệu y khoa uy tín để có kiến thức đầy đủ và chính xác nhất.
