Dậy Thì Sớm Ở Trẻ Em: Nguyên Nhân, Chẩn Đoán và Cách Xử Lý
Dậy thì sớm là tình trạng cơ thể trẻ bắt đầu phát triển các đặc điểm sinh dục thứ phát trước tuổi bình thường. Ở bé gái, dậy thì sớm được định nghĩa là khi các dấu hiệu dậy thì xuất hiện trước 8 tuổi, còn ở bé trai là trước 9 tuổi. Tình trạng này có thể gây ra nhiều lo lắng cho cha mẹ và ảnh hưởng đến sự phát triển tâm sinh lý của trẻ. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về các nguyên nhân, cách chẩn đoán và hướng xử lý đối với tình trạng dậy thì sớm ở trẻ em.
Dậy Thì Sớm Do Khối U Tiết Oestrogen
Một trong những nguyên nhân gây dậy thì sớm ở trẻ em là do sự xuất hiện của các khối u hoặc nang trong buồng trứng hoặc tuyến thượng thận. Những khối u này có khả năng tiết ra oestrogen, một loại hormone sinh dục nữ. Khi lượng oestrogen trong cơ thể tăng cao, nó sẽ kích thích sự phát triển của các đặc trưng giới tính nữ và gây ra kinh nguyệt sớm.
- U buồng trứng hoặc tuyến thượng thận tiết oestrogen: Các khối u này có thể là lành tính hoặc ác tính và cần được chẩn đoán chính xác để có phương pháp điều trị phù hợp.
- Gây xuất hiện sớm đặc trưng giới tính nữ và kinh nguyệt: Các dấu hiệu dậy thì sớm có thể bao gồm phát triển ngực, xuất hiện lông mu, lông nách và bắt đầu có kinh nguyệt.
- Chẩn đoán bằng kiểm tra hậu môn, siêu âm khoang chậu và tuyến thượng thận: Để chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây dậy thì sớm, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra hậu môn để đánh giá tình trạng của buồng trứng và tử cung. Siêu âm khoang chậu và tuyến thượng thận cũng được sử dụng để phát hiện các khối u hoặc nang.
Các Nguyên Nhân Dẫn Đến Dậy Thì Sớm
Ngoài các khối u tiết oestrogen, dậy thì sớm ở trẻ em còn có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
- Sử dụng nhầm thuốc tránh thai của mẹ (chứa testosterone): Trẻ có thể vô tình tiếp xúc với testosterone có trong thuốc tránh thai của mẹ, dẫn đến các biểu hiện dậy thì sớm.
- Uống thuốc bắc, thuốc bổ không rõ thành phần: Một số loại thuốc bắc hoặc thuốc bổ có thể chứa các hormone hoặc chất kích thích tố, gây ra tình trạng dậy thì sớm.
- Mẹ dùng thuốc tránh thai/thuốc bổ chứa hormone khi cho con bú: Khi mẹ sử dụng các loại thuốc này trong thời gian cho con bú, hormone có thể truyền qua sữa mẹ và ảnh hưởng đến trẻ.
- Tiếp xúc với oestrogen từ nước gội đầu, dưỡng da, bụi, thịt gia súc/gia cầm: Các sản phẩm chăm sóc cá nhân, bụi bẩn hoặc thực phẩm có thể chứa oestrogen hoặc các chất tương tự, gây ra dậy thì sớm khi trẻ tiếp xúc.
Dậy Thì Sớm Có Nguồn Gốc Từ Bên Ngoài (Exogenous Precocious Puberty)
Tình trạng dậy thì sớm do tiếp xúc với oestrogen từ bên ngoài được gọi là dậy thì sớm có nguồn gốc từ bên ngoài. Oestrogen có thể xâm nhập vào cơ thể trẻ qua nhiều con đường khác nhau:
- Oestrogen từ thuốc, thực phẩm, dưỡng da xâm nhập qua đường ruột, sữa, da: Trẻ có thể hấp thụ oestrogen qua đường tiêu hóa khi ăn phải thực phẩm chứa hormone, qua sữa mẹ khi mẹ sử dụng thuốc hoặc thực phẩm bổ sung hormone, hoặc qua da khi sử dụng các sản phẩm chăm sóc cá nhân chứa oestrogen.
- Gây biểu hiện dậy thì sớm: Khi oestrogen xâm nhập vào cơ thể, nó sẽ kích thích sự phát triển của các đặc điểm sinh dục thứ phát, dẫn đến dậy thì sớm.
- Cơ quan sinh dục ngoài và núm vú sẫm màu hơn: Một dấu hiệu thường thấy ở trẻ bị dậy thì sớm có nguồn gốc từ bên ngoài là sự thay đổi màu sắc của cơ quan sinh dục ngoài và núm vú, trở nên sẫm màu hơn so với bình thường.
- Cần phối hợp với bác sĩ để tìm và loại bỏ nguồn tiếp xúc hormone: Khi phát hiện trẻ có dấu hiệu dậy thì sớm, cha mẹ cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được thăm khám và xác định nguyên nhân. Việc tìm ra và loại bỏ nguồn tiếp xúc với hormone là rất quan trọng để ngăn chặn tình trạng dậy thì sớm tiến triển.
Bầu Vú Phát Triển Sớm (Thelarche)
Ở một số bé gái trong độ tuổi từ 2 đến 4, có thể xuất hiện tình trạng một hoặc cả hai đầu vú cùng nhú lên. Tình trạng này có thể kéo dài trong vài tháng hoặc thậm chí vài năm.
- Nhú vú ở bé gái 2-4 tuổi: Đây là dấu hiệu duy nhất, không kèm theo các dấu hiệu dậy thì sớm khác.
- Kéo dài vài tháng/năm: Tình trạng này có thể tự khỏi mà không cần can thiệp.
- Không kèm các đặc tính dậy thì sớm khác: Trẻ không có các dấu hiệu như lông mu, lông nách, kinh nguyệt hoặc tăng trưởng chiều cao nhanh chóng.
- Không cần điều trị: Bầu vú phát triển sớm thường là một hiện tượng lành tính và không cần điều trị. Tuy nhiên, cha mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ để được thăm khám và loại trừ các nguyên nhân khác gây dậy thì sớm.
