Biến chứng thần kinh do đái tháo đường: Tê bì chân và nguy cơ tàn phế
Tê bì, cảm giác kiến bò, đau rát ở bàn chân là những dấu hiệu sớm của biến chứng thần kinh do đái tháo đường. Đừng chủ quan nghĩ rằng đó chỉ là bệnh xương khớp thông thường!
Biến chứng thần kinh do đái tháo đường ít khi gây tử vong, nhưng lại là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tàn phế và cắt cụt chi ở bệnh nhân đái tháo đường. Theo thống kê của Bộ Y Tế, có đến 50-75% bệnh nhân đái tháo đường gặp phải các biến chứng thần kinh ngoại biên.
Cảnh báo sớm về tổn thương bàn chân ở người đái tháo đường
Vì sao bàn chân dễ bị tổn thương ở người bệnh đái tháo đường?
Tổn thương bàn chân ở người đái tháo đường là kết quả của nhiều yếu tố phức tạp, bao gồm:
- Tổn thương đa dây thần kinh (Bệnh thần kinh ngoại biên do tiểu đường): Đường huyết cao kéo dài gây tổn thương các dây thần kinh, đặc biệt là ở bàn chân và cẳng chân. Điều này dẫn đến mất cảm giác, tê bì, và đau.
- Bệnh lý mạch máu (Bệnh mạch máu ngoại biên): Đái tháo đường làm tổn thương các mạch máu, gây xơ vữa động mạch, làm giảm lưu lượng máu đến bàn chân. Điều này làm chậm quá trình lành vết thương và tăng nguy cơ nhiễm trùng.
- Chấn thương và nhiễm trùng: Do mất cảm giác, người bệnh có thể không nhận ra các vết thương nhỏ, trầy xước ở bàn chân. Lưu lượng máu kém cũng làm giảm khả năng chống lại nhiễm trùng.
Dấu hiệu nào cho thấy bàn chân đang gặp nguy hiểm?
Trong vòng luẩn quẩn bệnh lý bàn chân, 3 dấu hiệu trên có thể diễn ra đồng thời hoặc riêng lẻ. Dù là dấu hiệu nào, nó cũng báo hiệu nguy cơ biến chứng đã tiến đến các chi:
- Tê bì, châm chích ở bàn chân: Cảm giác như kiến bò, kim châm ở ngón chân, bàn chân, đặc biệt là vào ban đêm.
- Đau nhức: Đau có thể âm ỉ, dữ dội, hoặc như điện giật. Đôi khi người bệnh chỉ cảm thấy khó chịu, nặng nề ở chân.
- Thay đổi màu sắc da: Da chân có thể trở nên xanh xao, tím tái, hoặc đỏ rực.
- Vết loét chậm lành: Các vết thương nhỏ, vết xước trên bàn chân rất lâu lành, dễ bị nhiễm trùng.* Mất cảm giác: Không cảm nhận được nóng, lạnh, đau ở bàn chân.* Da khô, nứt nẻ: Đặc biệt ở gót chân.* Biến dạng bàn chân: Ngón chân cong, bàn chân bẹt. Khi có bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, bạn cần đi khám bác sĩ ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Biểu hiện và hậu quả của biến chứng thần kinh do đái tháo đường
Tê bì chân và đau
- Giảm cảm giác: Bắt đầu nhẹ nhất là sự giảm cảm giác, chủ yếu ở bàn chân, có thể lan lên cẳng chân.* Tê bì, kiến bò: Tê bì, cảm giác như kiến bò ở bàn và ngón chân.* Đau nóng rát: Đau nóng rát hai bàn chân, nhất là gan bàn chân, đau tăng về đêm khiến bệnh nhân bị mất ngủ. Đau có thể xuất hiện từng đợt hoặc kéo dài, các triệu chứng đau này rất khó điều trị và thường không đáp ứng với các thuốc giảm đau thông thường.* Đau do thiếu máu: Đau liên quan đến mạch máu xảy ra khi dòng máu không đáp ứng đủ nhu cầu trao đổi chất của cơ bắp khi hoạt động. Biểu hiện là đau cách hồi (đau khi vận động), giảm khi nghỉ ngơi và cơn đau càng rõ rệt khi đi trên địa hình không bằng phẳng như đồi núi…
Biến đổi ngoài da, lở loét
- Da khô, bong tróc: Da khô, bong da hoặc nứt nẻ; nguyên nhân là do dây thần kinh điều khiển các hoạt động làm ẩm da đã bị tổn thương.* Chai chân, loét: Chai chân hình thành nhiều và nhanh dưới áp lực ở gan bàn chân, các chai này có điều kiện phát triển nhiều hơn, trở thành nứt, loét và hình thành các ổ nhiễm trùng.* Vết loét nhỏ, nhiễm trùng: Các vết loét, xước hoặc phồng da ban đầu có thể rất nhỏ và hay xảy ra tại mu bàn chân do cọ xát bởi dày dép chật. Những vết loét do không được điều trị hoặc điều trị không đúng cách nên dễ bị nhiễm trùng, tiếp sau đó nhiễm trùng lan ngày càng rộng ra toàn bộ bàn chân. Đến lúc này thì mọi biện pháp điều trị nội khoa bằng thuốc hoặc cắt lọc đều không hiệu quả.
Biến dạng bàn chân
Do biến chứng thần kinh nên bàn chân bị mất cảm giác, khi đứng người bệnh không điều khiển được tư thế nên những vị trí chịu áp lực nhiều sẽ có những biến đổi về cơ, da và kéo theo biến đổi về khớp. Hậu quả là bàn chân bị biến dạng và rất dễ bị loét ở những chỗ phải chịu áp lực cao.
Cắt cụt chân
Khác với người bình thường, các vết loét ở bệnh nhân đái tháo đường rất khó liền vì ít khi được cung cấp đủ máu, thiếu các chất dinh dưỡng và oxy, đồng thời, đường trong máu cao ức chế hoạt động của bạch cầu, làm giảm hiệu quả của phản ứng chỗ nhiễm khuẩn. Do đó các vết thương rất dễ bị nhiễm trùng lan rộng, đặc biệt là các đoạn động mạch có thể bị tắc hẹp ở cẳng chân hoặc đùi nên một số trường hợp tuy chỉ nhiễm trùng bàn chân nhưng vẫn có thể dẫn đến phải cắt chụt chân.
Phát hiện sớm và điều trị đúng mức
Phòng ngừa là chìa khóa
Nhìn nhận từ bức tranh toàn cảnh của biến chứng bàn chân đã nêu trên, bệnh nhân và người thân của họ cần biết về nguy cơ, dự phòng, cách bảo vệ bàn chân như:
- Kiểm soát đường huyết: Duy trì đường huyết ở mức ổn định là yếu tố quan trọng nhất để ngăn ngừa biến chứng thần kinh.* Chăm sóc bàn chân hàng ngày:
- Rửa chân bằng nước ấm (không nóng quá), kiểm tra nhiệt độ nước bằng khuỷu tay.
- Lau khô chân nhẹ nhàng, đặc biệt là giữa các ngón chân. * Sử dụng kem dưỡng ẩm để tránh da khô, nứt nẻ. * Kiểm tra bàn chân hàng ngày để phát hiện sớm các vết thương, vết loét.* Chọn giày dép phù hợp:
- Chọn giày dép vừa vặn, thoải mái, không quá chật hoặc quá rộng. * Nên đi tất mềm mại, thấm hút mồ hôi. * Kiểm tra kỹ giày dép trước khi đi để đảm bảo không có vật lạ bên trong.* Không tự ý cắt bỏ chai chân, vết chai: Hãy đến gặp bác sĩ hoặc chuyên gia chăm sóc bàn chân để được tư vấn và điều trị.* Bỏ thuốc lá: Hút thuốc lá làm giảm lưu lượng máu đến bàn chân, làm tăng nguy cơ biến chứng.
Điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ
- Điều trị tổn thương thần kinh: Sử dụng thuốc có tác dụng điều trị viêm đau dây thần kinh, các rối loạn chức năng thần kinh, điều trị tê chân tay, và ngăn ngừa biến chứng thần kinh gia tăng. Một số thuốc có thể được bác sĩ kê đơn như pregabalin, gabapentin, hoặc duloxetine. Vindermen chứa Chondroitin hàm lượng cao và các vitamin nhóm B hoạt tính cao được quảng cáo là có tác dụng hỗ trợ điều trị, tuy nhiên cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.* Điều trị tổn thương mạch máu: Sử dụng thuốc có tác dụng hoạt huyết như Ginkgo Biloba (Biệt dược: Hatacan, tanakan,…). Tuy nhiên, cần lưu ý rằng hiệu quả của các thuốc này trong việc cải thiện lưu lượng máu đến bàn chân ở bệnh nhân đái tháo đường vẫn còn đang được nghiên cứu.* Sử dụng hai loại thuốc này đồng thời cho đến khi hết triệu chứng bệnh, sau đó nên duy trì thường xuyên hàng ngày hoặc dùng theo 3 tháng x 2 đợt mỗi năm, để phòng ngừa. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần tuân thủ theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ.* Đồng thời, theo dõi và kiểm soát đường máu ở giới hạn cho phép qua chế độ ăn uống cân bằng, khoa học và dùng thuốc kiểm soát đường huyết theo chỉ dẫn của thầy thuốc. Lưu ý quan trọng: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Nếu bạn có bất kỳ vấn đề gì về sức khỏe, hãy đến gặp bác sĩ để được khám và tư vấn cụ thể.
