Prolactin (PRL) và những điều cần biết
PRL là gì?
- Định nghĩa: Prolactin (PRL) là một hormone được sản xuất bởi tuyến yên, một tuyến nhỏ nằm ở đáy não.
- Chức năng chính: PRL đóng vai trò then chốt trong sự phát triển của tuyến vú ở phụ nữ và kích thích sản xuất sữa sau sinh. Theo Viện Sức khỏe Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), PRL còn có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh sản và hệ miễn dịch.
- Cơ chế kiểm soát thông thường: Vùng dưới đồi của não sản xuất ra một chất ức chế sự tiết PRL, giữ cho nồng độ PRL trong máu ở mức ổn định. Dopamine là chất dẫn truyền thần kinh chính đóng vai trò này (theo Medscape).
Nguyên nhân gây tăng PRL (Hyperprolactinemia)
- U tuyến yên (Prolactinoma): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. U tuyến yên có thể làm giảm khả năng của vùng dưới đồi trong việc ức chế sản xuất PRL, dẫn đến tăng tiết hormone.
- Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc, như thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm và thuốc điều trị huyết áp cao, có thể làm tăng nồng độ PRL.
- Các nguyên nhân khác:
- Suy giáp
- Bệnh thận
- Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)
- Căng thẳng (stress)
Triệu chứng khi PRL tăng cao
- Rối loạn kinh nguyệt:
- Vô kinh (mất kinh)
- Kinh nguyệt không đều
- Khó thụ thai
- Tiết sữa (Galactorrhea): Xuất hiện sữa ở đầu vú, ngay cả khi không mang thai hoặc cho con bú. Tình trạng này có thể xảy ra ở cả nam giới và phụ nữ.
- Các triệu chứng khác (thường gặp khi u tuyến yên lớn):
- Giảm thị lực: U chèn ép lên dây thần kinh thị giác.
- Đau đầu: Do tăng áp lực trong sọ.
- Giảm ham muốn tình dục.
- Loãng xương.
U tuyến yên và điều trị
- U tuyến yên thường lành tính: Đa số các u tuyến yên là u lành tính (không phải ung thư), phát triển chậm hoặc không phát triển.
- Chẩn đoán: Chẩn đoán tăng PRL thường bao gồm xét nghiệm máu để đo nồng độ PRL và chụp MRI tuyến yên để xác định xem có u tuyến yên hay không.
- Phương pháp điều trị trước đây: Phẫu thuật qua hốc mũi để cắt bỏ khối u, sau đó có thể xạ trị để loại bỏ hoàn toàn các tế bào u còn sót lại. Tuy nhiên, phương pháp này có thể gây tổn thương tuyến yên và dẫn đến các biến chứng.
- Phương pháp điều trị hiện nay:
- Thuốc Bromocriptine (Parlodel) và Cabergoline: Đây là những loại thuốc chủ vận dopamine, giúp ức chế sản xuất PRL. Thuốc thường có hiệu quả trong việc giảm nồng độ PRL và thu nhỏ kích thước khối u (nếu có).
- Phẫu thuật: Chỉ được cân nhắc khi thuốc không hiệu quả hoặc khi u gây ra các triệu chứng nghiêm trọng như giảm thị lực đáng kể.
Lưu ý quan trọng: Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ liên quan đến tăng PRL, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
