Vô kinh vùng dưới đồi: Nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị
Vô kinh vùng dưới đồi là tình trạng kinh nguyệt không đều hoặc ngừng hẳn do rối loạn chức năng của vùng dưới đồi trong não bộ. Vùng dưới đồi đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa nhiều chức năng của cơ thể, bao gồm cả chu kỳ kinh nguyệt. Sự gián đoạn trong hoạt động của vùng này có thể dẫn đến thiếu hụt hormone GnRH (Gonadotropin-releasing hormone), từ đó ảnh hưởng đến hoạt động của tuyến yên và buồng trứng, gây ra vô kinh.
Nguyên nhân gây vô kinh vùng dưới đồi
Nguyên nhân gây vô kinh vùng dưới đồi có thể được chia thành hai nhóm chính:
- Bệnh do tổn thương thực thể vùng dưới đồi (Bệnh do khí chất):
- Khối u: Các khối u ở vùng dưới đồi hoặc tuyến yên có thể chèn ép và làm gián đoạn chức năng bình thường của vùng dưới đồi. * Viêm não, lao: Các bệnh nhiễm trùng như viêm não hoặc lao có thể gây tổn thương cho vùng dưới đồi. * Chấn thương não: Chấn thương đầu nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến chức năng của vùng dưới đồi. * Thiếu GnRH bẩm sinh (Hội chứng Kallmann): Đây là một tình trạng di truyền hiếm gặp, trong đó vùng dưới đồi không sản xuất đủ GnRH từ khi sinh ra. * Các nguyên nhân này thường dẫn đến vô kinh nguyên phát, tức là kinh nguyệt chưa bao giờ xuất hiện.
- Mất thăng bằng cơ năng vùng dưới đồi: Đây là nguyên nhân phổ biến hơn và thường liên quan đến các yếu tố lối sống và tâm lý:
- Stress tâm lý: Căng thẳng, lo âu, trầm cảm hoặc các vấn đề tâm lý khác có thể ảnh hưởng đến chức năng của vùng dưới đồi. * Dinh dưỡng kém và thể trọng thấp: Thiếu hụt dinh dưỡng, ăn uống không đủ chất hoặc giảm cân quá nhanh có thể gây rối loạn chu kỳ kinh nguyệt. * Vận động quá sức: Tập luyện cường độ cao, đặc biệt là ở các vận động viên, có thể dẫn đến vô kinh. * Chán ăn tâm thần (Anorexia nervosa): Rối loạn ăn uống nghiêm trọng này có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm cả vô kinh. * Bệnh nặng: Các bệnh mãn tính hoặc nghiêm trọng khác có thể ảnh hưởng đến chức năng của vùng dưới đồi. Năm 1994, một nghiên cứu của Hiệp hội Y học Bắc Kinh trên 169 phụ nữ bị vô kinh do nồng độ LH và FSH thấp cho thấy, 87% trường hợp là do rối loạn chức năng vùng dưới đồi. Điều này cho thấy tầm quan trọng của các yếu tố lối sống và tâm lý trong việc gây ra vô kinh.
Chẩn đoán
Để chẩn đoán vô kinh vùng dưới đồi, bác sĩ sẽ tiến hành:
- Hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử kinh nguyệt, các yếu tố có thể gây căng thẳng, thay đổi cân nặng, chế độ ăn uống và mức độ hoạt động thể chất.* Khám sức khỏe: Khám tổng quát để loại trừ các nguyên nhân gây vô kinh khác.* Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu để đo nồng độ các hormone như LH, FSH, prolactin, estrogen và testosterone. Các xét nghiệm này giúp đánh giá chức năng của vùng dưới đồi, tuyến yên và buồng trứng.* Chẩn đoán hình ảnh: Trong một số trường hợp, có thể cần chụp MRI não để kiểm tra các bất thường ở vùng dưới đồi và tuyến yên.
Điều trị
Việc điều trị vô kinh vùng dưới đồi tập trung vào việc giải quyết nguyên nhân gây bệnh và khôi phục chu kỳ kinh nguyệt bình thường. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:
- Điều trị nguyên nhân: * Nếu vô kinh do stress, liệu pháp tâm lý hoặc thay đổi lối sống có thể giúp giảm căng thẳng và cải thiện chức năng vùng dưới đồi. * Nếu vô kinh do dinh dưỡng kém hoặc thể trọng thấp, cần cải thiện chế độ ăn uống và tăng cân một cách lành mạnh. * Nếu vô kinh do vận động quá sức, cần giảm cường độ tập luyện.* Liệu pháp hormone: * Progestagen và estrogen: Có thể được sử dụng để điều hòa kinh nguyệt và bảo vệ niêm mạc tử cung.* Kích thích rụng trứng: * hMG + hCG: Đối với những phụ nữ muốn có thai, hMG (human menopausal gonadotropin) và hCG (human chorionic gonadotropin) có thể được sử dụng để kích thích rụng trứng.* Liệu pháp mạch xung GnRH: * Phương pháp này sử dụng các đợt GnRH ngắn, lặp đi lặp lại để kích thích tuyến yên sản xuất LH và FSH, từ đó kích thích buồng trứng hoạt động. (Nguồn: Medscape)
