Hội chứng ruột kích thích: Hiểu rõ và sống chung
Hội chứng ruột kích thích là gì?
Hội chứng ruột kích thích (IBS), còn được gọi là viêm đại tràng co thắt, rối loạn chức năng đại tràng, hay bệnh đại tràng chức năng, là một rối loạn tiêu hóa mạn tính, tái đi tái lại và kéo dài ít nhất 3 tháng mà không gây ra bất kỳ tổn thương thực thể nào ở dạ dày hoặc ruột. Điều này có nghĩa là các xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh thường không phát hiện ra bất kỳ dấu hiệu viêm, loét, hoặc bất thường cấu trúc nào.
- Định nghĩa: Rối loạn tiêu hóa mạn tính, tái phát, kéo dài trên 3 tháng mà không có tổn thương thực thể ở dạ dày, ruột.
- Tên gọi khác: Viêm đại tràng co thắt, rối loạn chức năng đại tràng, bệnh đại tràng chức năng…
- Tỷ lệ mắc bệnh:
- Thế giới: Ước tính khoảng 20% dân số thế giới mắc IBS (theo nguồn từ Rome Foundation).
- Việt Nam: Theo thống kê, có khoảng 30-40% bệnh nhân đến khám tại các chuyên khoa tiêu hóa được chẩn đoán mắc hội chứng ruột kích thích.
- Giới tính và tuổi tác: Nữ giới có tỷ lệ mắc bệnh cao gấp 4 lần so với nam giới, và bệnh thường gặp ở lứa tuổi thanh niên.
- Yếu tố nguy cơ: Những người có tiền sử rối loạn thần kinh chức năng (hysteria), trầm cảm, ám ảnh, hoặc thường xuyên bị stress tâm lý có nguy cơ mắc IBS cao hơn.
- Mức độ nguy hiểm: IBS không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng các triệu chứng của nó có thể gây khó chịu, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
- Cơ chế bệnh sinh: Đến nay, cơ chế gây ra hội chứng ruột kích thích vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Các yếu tố như rối loạn nhu động ruột, tăng nhạy cảm nội tạng, rối loạn hệ vi sinh vật đường ruột, và tương tác giữa não và ruột có thể đóng vai trò trong sự phát triển của bệnh.
Triệu chứng của hội chứng ruột kích thích
Các triệu chứng của IBS có thể khác nhau ở mỗi người, nhưng thường bao gồm:
- Đau bụng mạn tính: Đây là triệu chứng phổ biến nhất, thường xuất hiện ở vùng bụng dưới và có thể giảm sau khi đi tiêu.
- Rối loạn đại tiện:
- Táo bón: Khó đi tiêu, phân cứng, và số lần đi tiêu ít hơn bình thường.
- Tiêu chảy không liên tục, kéo dài: Đi tiêu lỏng, nhiều nước, và số lần đi tiêu nhiều hơn bình thường.
- Táo bón xen kẽ tiêu chảy: Các giai đoạn táo bón và tiêu chảy luân phiên nhau.
- Tiêu chảy:
- Thường xảy ra vào buổi sáng, sau bữa ăn sáng.
- Phân có thể chứa nhiều chất nhầy và nước.
- Sau khi đi tiêu 3-4 lần, bệnh nhân có thể cảm thấy đỡ đau bụng và có thể sinh hoạt bình thường.
- Táo bón:
- Thường đi kèm với đau bụng, đặc biệt là ở vùng bụng dưới.
- Cảm giác đau có thể giảm hoặc biến mất sau khi trung tiện được hoặc sau khi đi tiêu.
- Liên quan đến thức ăn và tâm lý: Một số loại thức ăn hoặc trạng thái tâm lý (stress, lo lắng) có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của IBS.
- Xét nghiệm và nội soi: Các xét nghiệm phân tìm ký sinh trùng và xét nghiệm máu thường cho kết quả bình thường. Nội soi đại tràng thường không phát hiện ra bất kỳ tổn thương thực thể nào (viêm, loét, u…). Tuy nhiên, nội soi đại tràng vẫn cần thiết để loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự.
Điều trị và quản lý hội chứng ruột kích thích
Hiện tại, không có phương pháp điều trị đặc hiệu để chữa khỏi hoàn toàn IBS. Mục tiêu điều trị là giảm nhẹ các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.
- Yếu tố tâm lý quan trọng: Bệnh nhân cần hiểu rõ rằng IBS là một bệnh không nguy hiểm và không tiến triển thành viêm loét hoặc ung thư đại tràng. Việc chấp nhận và thích nghi với bệnh là rất quan trọng.
- Thay đổi lối sống:
- Thích nghi với sinh hoạt, ăn uống, luyện tập: Điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt để giảm thiểu các triệu chứng.
- Tập thói quen đi tiêu vào giờ nhất định: Điều này giúp điều hòa nhu động ruột.
- Hạn chế yếu tố làm bệnh nặng thêm: Tránh các loại thức ăn gây kích thích (cá, mỡ, bia, rượu…), giảm căng thẳng thần kinh.
- Điều trị triệu chứng:
- Các loại thuốc điều trị triệu chứng (như thuốc chống co thắt, thuốc nhuận tràng, thuốc chống tiêu chảy) chỉ được sử dụng khi các biện pháp tâm lý và thay đổi lối sống không hiệu quả.
- Khả năng điều trị dứt điểm: Rất khó khăn. Bệnh nhân cần hiểu rõ về bệnh để duy trì cuộc sống ổn định và thích nghi với nó.
- Tái khám: Sau mỗi đợt điều trị, bệnh nhân nên tái khám để bác sĩ đánh giá kết quả và điều chỉnh phác đồ điều trị nếu cần.
- Sử dụng thuốc: Tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý sử dụng thuốc hoặc thay đổi liều lượng.
