Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS): Nhận biết, kiểm soát và sống khỏe
Bạn có bao giờ cảm thấy tính khí thất thường, ngực căng tức, bụng đầy hơi, thèm ăn vô độ, mệt mỏi rã rời, dễ cáu gắt hoặc thậm chí rơi vào trạng thái trầm cảm trước kỳ kinh nguyệt? Nếu câu trả lời là có, rất có thể bạn đang trải qua hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS), một tình trạng phổ biến ảnh hưởng đến hơn 75% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.
Dấu hiệu và triệu chứng của hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS)
Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) là một tập hợp các triệu chứng thể chất và tâm lý xảy ra trong giai đoạn luteal (nửa sau của chu kỳ kinh nguyệt), thường bắt đầu từ 5-10 ngày trước khi có kinh và giảm dần sau khi kinh nguyệt bắt đầu. Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng PMS khác nhau ở mỗi người, từ nhẹ đến nặng, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Theo thống kê, có khoảng 30-40% phụ nữ bị PMS ở mức độ ảnh hưởng đến công việc và các hoạt động hàng ngày.
- Các triệu chứng phổ biến của hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS):
- Thay đổi về thể chất:
- Tăng cân do ứ dịch: Cảm giác nặng nề, phù ở tay chân.
- Chướng bụng, đầy hơi: Bụng khó chịu, cảm giác căng tức.
- Vú nhạy cảm, đau tức: Ngực căng, đau khi chạm vào.
- Đau khớp, đau cơ: Nhức mỏi cơ thể.
- Nhức đầu.
- Mệt mỏi.
- Thay đổi về tâm lý:
- Thay đổi tâm trạng: Dễ cáu gắt, bực bội, buồn bã, lo lắng.
- Trầm cảm: Cảm giác buồn chán, mất hứng thú với mọi thứ.
- Khó tập trung.
- Thay đổi khẩu vị, thèm ăn: Đặc biệt thèm đồ ngọt hoặc tinh bột.
- Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt (PMDD):
- Khoảng 7% phụ nữ bị PMS có các triệu chứng tâm lý nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng nặng nề đến tâm thần, được gọi là rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt (PMDD). PMDD có thể gây ra các triệu chứng như trầm cảm nặng, lo âu cực độ, dễ nổi giận, mất kiểm soát, thậm chí có ý nghĩ tự tử. Nếu bạn gặp phải các triệu chứng này, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ của chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần ngay lập tức.
- Thay đổi về thể chất:
Nguyên nhân gây hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS)
Nguyên nhân chính xác gây ra PMS vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn, nhưng các nhà khoa học tin rằng có sự phối hợp của nhiều yếu tố, bao gồm:
- Sự thay đổi hormone: Sự dao động của hormone estrogen và progesterone trong chu kỳ kinh nguyệt có thể ảnh hưởng đến tâm trạng và thể chất của phụ nữ.
- Thay đổi hóa học trong não bộ: Serotonin là một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng, đóng vai trò điều chỉnh tâm trạng, giấc ngủ và cảm giác thèm ăn. Sự thay đổi nồng độ serotonin có thể gây ra các triệu chứng tâm lý của PMS.
- Stress: Căng thẳng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của PMS, mặc dù nó không phải là nguyên nhân trực tiếp.
- Thiếu hụt vitamin và khoáng chất: Một số nghiên cứu cho thấy thiếu hụt vitamin D, vitamin B6, canxi và magiê có thể liên quan đến các triệu chứng của PMS.
- Chế độ ăn uống không lành mạnh: Tiêu thụ quá nhiều muối, đường, caffeine và rượu có thể làm tăng nguy cơ và mức độ nghiêm trọng của PMS.
Điều trị hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS)
Việc điều trị PMS tập trung vào giảm nhẹ các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, bác sĩ có thể đề nghị các phương pháp điều trị sau:
- Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ:
- Thuốc giảm đau không kê đơn (NSAIDs): Ibuprofen (Advil, Motrin) hoặc naproxen (Aleve) có thể giúp giảm đau đầu, đau bụng kinh và đau cơ. Tuy nhiên, cần thận trọng khi sử dụng NSAIDs kéo dài vì có thể gây ra các vấn đề về tiêu hóa.
- Thuốc ngừa thai: Thuốc ngừa thai có thể giúp ổn định nồng độ hormone và giảm các triệu chứng của PMS. Một số loại thuốc ngừa thai chứa drospirenone có thể đặc biệt hiệu quả trong việc giảm các triệu chứng như giữ nước và thay đổi tâm trạng.
- Thuốc chống trầm cảm (SSRIs): Các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs) như fluoxetine (Prozac), sertraline (Zoloft) có thể giúp cải thiện tâm trạng và giảm các triệu chứng lo âu, trầm cảm liên quan đến PMS. SSRIs thường được sử dụng với liều thấp hơn so với điều trị trầm cảm và có thể dùng liên tục hoặc chỉ trong giai đoạn trước kỳ kinh nguyệt.
- Medroxyprogesterone acetate (Depo-Provera): Đây là một loại thuốc tiêm có thể ngăn chặn rụng trứng và được sử dụng trong các trường hợp PMS nghiêm trọng hoặc PMDD.
- Điều trị PMDD: Điều trị PMDD tương tự như PMS, nhưng có thể cần liều thuốc cao hơn hoặc kết hợp các phương pháp điều trị khác, chẳng hạn như liệu pháp tâm lý.
Tự chăm sóc và thay đổi lối sống để giảm hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS)
Ngoài các phương pháp điều trị y tế, bạn có thể tự chăm sóc bản thân và thực hiện các thay đổi lối sống để giảm nhẹ các triệu chứng của PMS:
- Thay đổi chế độ ăn uống:
- Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì ba bữa lớn để giúp ổn định lượng đường trong máu và giảm đầy hơi.
- Hạn chế muối, đường, caffeine và rượu.
- Bổ sung các loại carbohydrate phức tạp như trái cây, rau xanh và ngũ cốc nguyên hạt.
- Tăng cường lượng canxi và magiê trong chế độ ăn uống. Nếu không đủ, hãy cân nhắc sử dụng các chất bổ sung.
- Uống đủ nước.
- Tập thể dục đều đặn: Tập thể dục thường xuyên, ít nhất 30 phút mỗi ngày, có thể giúp cải thiện tâm trạng, giảm căng thẳng và giảm các triệu chứng thể chất của PMS.
- Giảm stress:
- Ngủ đủ giấc (7-8 tiếng mỗi đêm).
- Thực hành các kỹ thuật thư giãn như yoga, thiền hoặc hít thở sâu.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè hoặc chuyên gia tư vấn.
- Ghi nhật ký triệu chứng: Ghi lại các triệu chứng của bạn trong vài tháng có thể giúp bạn xác định các yếu tố kích hoạt và thời điểm các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn. Điều này có thể giúp bạn lên kế hoạch đối phó và giảm thiểu tác động của PMS.
- Sử dụng các thuốc bổ sung và thay thế (tham khảo ý kiến bác sĩ):
- Canxi: Bổ sung canxi (1200mg mỗi ngày) có thể giúp giảm các triệu chứng thể chất và tâm lý của PMS.
- Magiê: Magiê (200mg mỗi ngày) có thể giúp giảm giữ nước, đau ngực và đầy hơi.
- Vitamin E: Vitamin E (400 IU mỗi ngày) có thể giúp giảm đau ngực.
- Thảo dược: Một số loại thảo dược như gừng (giảm buồn nôn), lá mâm xôi (giảm chuột rút), trà bồ công anh (giảm đầy hơi), cây trinh nữ (giảm lo âu) và dầu hoa anh thảo (giảm đau ngực) có thể giúp giảm các triệu chứng của PMS. Tuy nhiên, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thảo dược nào.
Lưu ý quan trọng:
- Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của chuyên gia y tế.
- Nếu bạn nghi ngờ mình bị PMS hoặc PMDD, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.
- Luôn thảo luận với bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc hoặc thực phẩm bổ sung nào.
Bằng cách hiểu rõ về PMS và thực hiện các biện pháp tự chăm sóc phù hợp, bạn có thể kiểm soát các triệu chứng và sống một cuộc sống khỏe mạnh, hạnh phúc hơn.
