Sống khỏe với bệnh tiểu đường: Bí quyết từ chuyên gia
Tiểu đường không phải là dấu chấm hết, mà là một khởi đầu mới để bạn quan tâm hơn đến sức khỏe của mình. Theo thống kê của Bộ Y Tế, số lượng người mắc bệnh tiểu đường ở Việt Nam ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, nếu được kiểm soát tốt, bạn hoàn toàn có thể sống một cuộc sống khỏe mạnh và năng động. Dưới đây là những bí quyết giúp bạn sống khỏe hơn khi mắc bệnh tiểu đường:
1. Chế độ ăn uống khoa học
Một chế độ ăn uống khoa học đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát đường huyết và duy trì sức khỏe tổng thể cho người bệnh tiểu đường.
- Giàu chất xơ, đủ vitamin, giảm béo:
- Chất xơ: Chất xơ hòa tan (có trong yến mạch, các loại đậu, táo…) giúp làm chậm quá trình hấp thu đường vào máu, giảm cholesterol xấu và ngăn ngừa táo bón. Chất xơ không hòa tan (có trong rau xanh, cám lúa mì…) giúp tăng cường chức năng tiêu hóa. Theo khuyến cáo của Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), người bệnh tiểu đường nên tiêu thụ khoảng 25-30 gram chất xơ mỗi ngày.
- Vitamin: Bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất từ rau xanh, trái cây tươi giúp tăng cường hệ miễn dịch và bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh nhiễm trùng.
- Giảm béo: Hạn chế các loại chất béo bão hòa (có trong thịt đỏ, mỡ động vật…) và chất béo chuyển hóa (có trong đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn…) để giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
- Hạn chế đường hấp thu nhanh, ưu tiên đường hấp thu chậm từ ngũ cốc: Tránh các loại thực phẩm chứa nhiều đường tinh luyện như bánh kẹo, nước ngọt, mứt… vì chúng làm tăng đường huyết nhanh chóng. Thay vào đó, hãy lựa chọn các loại carbohydrate phức tạp có trong gạo lứt, yến mạch, ngũ cốc nguyên hạt, chúng sẽ được tiêu hóa chậm hơn và giúp duy trì đường huyết ổn định.
- Ăn nhạt, dưới 6 gram muối mỗi ngày: Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người lớn nên tiêu thụ dưới 5 gram muối mỗi ngày. Việc giảm lượng muối trong chế độ ăn giúp kiểm soát huyết áp và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đặc biệt quan trọng đối với người bệnh tiểu đường.
- Chia nhỏ bữa ăn để ổn định đường huyết:
- Người gầy: 3 bữa chính, 2-3 bữa phụ.
- Người trung bình/thừa cân: 3 bữa chính, có thể 1 bữa phụ.
- Ăn đúng giờ, đều đặn: Việc ăn uống đúng giờ và đều đặn giúp cơ thể dự đoán được lượng đường huyết cần thiết, từ đó điều chỉnh insulin một cách hiệu quả hơn.
2. Vệ sinh cá nhân đúng cách
Người bệnh tiểu đường dễ bị nhiễm trùng và các vấn đề về da do lượng đường trong máu cao làm suy yếu hệ miễn dịch và tổn thương dây thần kinh. Vì vậy, việc vệ sinh cá nhân đúng cách là vô cùng quan trọng.
- Kiểm tra da thường xuyên, dùng gương hỗ trợ: Kiểm tra da hàng ngày, đặc biệt là ở các vùng da có nếp gấp (như nách, bẹn, kẽ ngón tay, ngón chân) để phát hiện sớm các vết trầy xước, mẩn đỏ, nhiễm trùng. Sử dụng gương để kiểm tra những vùng da khó nhìn thấy.
- Xoay trở thường xuyên, tránh tì đè, dùng nệm chống loét: Người bệnh tiểu đường, đặc biệt là những người ít vận động hoặc nằm lâu, có nguy cơ bị loét do tì đè. Việc xoay trở thường xuyên, sử dụng nệm chống loét giúp giảm áp lực lên các vùng da và ngăn ngừa loét.
- Kiểm tra chân hàng ngày để phát hiện sớm tổn thương: Biến chứng bàn chân là một trong những biến chứng thường gặp và nguy hiểm của bệnh tiểu đường. Kiểm tra chân hàng ngày để phát hiện sớm các vết phồng rộp, chai chân, vết cắt, vết loét, hoặc bất kỳ dấu hiệu nhiễm trùng nào.
- Rửa chân bằng nước ấm, lau khô, dưỡng ẩm: Rửa chân hàng ngày bằng nước ấm (không quá nóng) và xà phòng nhẹ. Lau khô chân cẩn thận, đặc biệt là giữa các ngón chân. Sử dụng kem dưỡng ẩm để giữ cho da chân mềm mại và ngăn ngừa nứt nẻ.
- Cắt móng tay, chân cẩn thận: Cắt móng tay, chân thẳng ngang và không cắt quá sát da. Nếu bạn gặp khó khăn trong việc tự cắt móng, hãy nhờ đến sự giúp đỡ của nhân viên y tế.
- Chọn giày vừa vặn, thoáng khí, tránh đi chân không: Chọn giày vừa vặn, không quá chật hoặc quá rộng. Ưu tiên các loại giày làm từ chất liệu thoáng khí như da hoặc vải. Tránh đi chân không để bảo vệ chân khỏi các tổn thương.
- Điều trị vết thương kịp thời tại cơ sở y tế: Nếu bạn phát hiện bất kỳ vết thương nào trên da, đặc biệt là ở bàn chân, hãy đến cơ sở y tế để được điều trị kịp thời. Việc điều trị sớm giúp ngăn ngừa nhiễm trùng và các biến chứng nghiêm trọng.
3. Nhận biết và xử trí các dấu hiệu bất thường
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu hạ đường huyết và tăng đường huyết giúp bạn có thể xử trí kịp thời và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.
- Hạ đường huyết:
- Nhanh: Run, đói, vã mồ hôi, tim nhanh, bứt rứt. Đây là những dấu hiệu cảnh báo sớm của hạ đường huyết. Khi gặp các dấu hiệu này, bạn cần nhanh chóng bổ sung đường bằng cách ăn hoặc uống các loại thực phẩm chứa đường như viên đường, nước ép trái cây, kẹo…
- Chậm: Đau đầu, nhìn đôi, chóng mặt, tê lưỡi, đi loạng choạng, co giật, hôn mê. Đây là những dấu hiệu muộn của hạ đường huyết và cần được cấp cứu ngay lập tức.
- Tăng đường huyết: Khát, tiểu nhiều, buồn ngủ. Khi gặp các dấu hiệu này, bạn cần kiểm tra đường huyết và điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt, hoặc thuốc men theo chỉ dẫn của bác sĩ.
4. Rèn luyện thân thể đều đặn
Tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện độ nhạy insulin, kiểm soát đường huyết, giảm cân, và tăng cường sức khỏe tim mạch. Theo khuyến cáo của ADA, người bệnh tiểu đường nên tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần, với cường độ vừa phải.
- Chọn các môn thể thao sức bền: đi bộ, dưỡng sinh, đạp xe, bơi lội… Các môn thể thao này giúp tăng cường sức khỏe tim mạch và cải thiện khả năng sử dụng insulin của cơ thể.
- Tập luyện phù hợp với sức khỏe, lứa tuổi và sở thích: Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu một chương trình tập luyện mới. Lựa chọn các môn thể thao phù hợp với sức khỏe, lứa tuổi và sở thích của bạn để duy trì sự hứng thú và động lực tập luyện.
5. Tuân thủ chế độ điều trị
Việc tuân thủ chế độ điều trị là yếu tố then chốt để kiểm soát bệnh tiểu đường và ngăn ngừa các biến chứng.
- Uống thuốc đúng giờ, đúng liều, không tự ý ngưng thuốc: Uống thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ, không tự ý thay đổi liều lượng hoặc ngưng thuốc khi chưa có ý kiến của bác sĩ.
- Theo dõi đường huyết thường xuyên: Theo dõi đường huyết thường xuyên giúp bạn kiểm soát được tình trạng bệnh và điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt, hoặc thuốc men một cách phù hợp.
- Luôn mang theo sổ khám bệnh: Sổ khám bệnh cung cấp thông tin về tình trạng bệnh, các loại thuốc đang sử dụng, và các xét nghiệm đã thực hiện. Điều này giúp bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán và điều trị chính xác nhất trong trường hợp khẩn cấp.
